ΙΣΤΟΡΙΑ ΒΥΘΙΣΕΩΣ Υ/Β ΠΡΩΤΕΥΣ Υ-3

Του αντιναύαρχου ε.α. Παναγιώτης Ραδίτσας Π.Ν.

Πρόεδρου  Ελληνικού Συνδέσμου Υποβρυχίων

ΙΣΤΟΡΙΑ ΒΥΘΙΣΕΩΣ Υ/Β ΠΡΩΤΕΥΣ Υ-3

Ήταν απόγευμα της 24^ης Δεκεμβρίου 1940 όταν έγινε γνωστό στην Ελλάδα το κατόρθωμα του Υ/Β ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ Υ-2. Είχε βυθίσει ένα Ιταλικό οπλιταγωγό και είχε επιτύχει να διαφύγει από τα συνοδά του στην Αδριατική. Αυτή η είδηση χαροποίησε όλους τους Έλληνες γιατί ήταν και η πρώτη επιτυχία του Ελληνικού Ναυτικού στον πόλεμο. Ιδιαίτερα όμως χαροποίησε τα πληρώματα όλων των άλλων υποβρυχίων μας που δεν είχαν επιτύχει κάτι ανάλογο στις προηγούμενες επιθετικές τους περιπολίες στην Αδριατική. Ήταν η πρώτη επιτυχία, στην πρώτη επαφή των υποβρυχίων μας με Ιταλικά πλοία. Ο Κυβερνήτης του ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗ, ο Πλωτάρχης Μίλτων Ιατρίδης, είχε πετύχει κάτι μοναδικό μέχρι τότε για το Ελληνικό Ναυτικό. Με το γερασμένο του υποβρύχιο είχε βυθίσει οπλιταγωγό του εχθρού το οποίο μάλιστα προστατεύονταν από τέσσερα Ιταλικά ανθυποβρυχιακά.

Η επιτυχία αυτή ήταν το κύριο θέμα συζήτησης σε όλα τα Ελληνικά σπίτια. Ήταν φυσικό να είναι το θέμα συζήτησης και στο σπίτι του Κυβερνήτη του Υ/Β ΠΡΩΤΕΥΣ Υ-3, Πλωτάρχη Μιχαήλ Χατζηκωνσταντή, την ημέρα των Χριστουγέννων. Εκεί, απαντώντας στα πειράγματα φίλων και συγγενών για το ότι ο Ιατρίδης είχε επιτυχία στην περιπολία του ενώ αυτός μέχρι τότε δεν είχε συνάντηση με τον εχθρό είπε πεισμωμένος: Ούκ εά με καθεύδειν το του Μιλτιάδου τρόπαιον, δηλαδή «δεν με αφήνει να κοιμηθώ (να ησυχάσω) το τρόπαιο (η επιτυχία) του Μίλτωνα».

Την επόμενη μέρα, το απόγευμα της 26 Δεκεμβρίου 1940, ο Χατζηκωνσταντής με τον ΠΡΩΤΕΑ, απέπλευσε από τον Ναύσταθμο για την τρίτη περιπολία του. Έλαβε αποστολή να εκτελέσει επιθετική περιπολία στο στενό του ΟΤΡΑΝΤΟ και ειδικότερα στην περιοχή έξω από τον κόλπο της Αυλώνας, με προγραμματισμένη επιστροφή στη Βάση του την 8η Ιανουαρίου 1941. Ο ΠΡΩΤΕΑΣ σαν μοναχικός γερόλυκος, με όλα τα προβλήματα της ηλικίας του αλλά με την θαρραλέα ψυχή του Κυβερνήτη του και με ένα αποφασισμένο πλήρωμα, αρχίζει την αναζήτηση των Ιταλικών πλοίων στην Αδριατική.

Στις 10 το πρωί στις 29 Δεκεμβρίου του 1940,  το Ελληνικό ατμόπλοιο ΙΩΝΙΑ, υπέκλεψε σήμα SΟS, ακολουθούμενου από το σήμα κινδύνου λόγω επιθέσεως από  Υ/Β. Και τα δύο σήματα αυτά προέρχονταν από το Ιταλικό ατμόπλοιο  SARDEGNA στο οποίο αναφερόταν το στίγμα  του (η θέση του, στην ναυτική ορολογία) που βρισκόταν στην είσοδο του κόλπου Αυλώνας. Τα σήματα αυτά, τα αναδιαβίβασε στο Αρχηγείο Ναυτικού. Στην περιοχή του στίγματος δρούσε το Υ/Β ΠΡΩΤΕΥΣ και όσοι γνώριζαν τον τομέα του, στο άκουσμα αυτής της είδησης, πανηγύριζαν για την επιτυχία του αυτή. Την δεύτερη των υποβρυχίων μας. Η ευφορία αυτή στο προσωπικό του Ναυτικού αλλά και στην Ελληνική κοινή γνώμη κρατούσε μέρες, αλλά το Υ/Β για όλο το παραπάνω χρονικό διάστημα δεν έδινε σημεία ζωής.  Στους γνωρίζοντες τις διαδικασίες των Υ/Β,  η ανησυχία  για την τύχη του μεγάλωνε, επειδή για μέρες ακόμη, το Υ/Β  εξακολουθούσε να τηρεί την περίεργη σιγή του.  Πέρασε και η ημερομηνία επιστροφής του που ήταν στις 8 Ιανουαρίου 1941 και η αγωνία και η ανησυχία αυξανόταν που το Υ/Β δεν είχε φανεί στον Ναύσταθμο Σαλαμίνας και δεν είχε στείλει κάποιο σήμα στο Αρχηγείο.

Έτσι στις 09:25 της 10ης Ιανουαρίου 1941 στην αγωνιώδη αυτή προσμονή, έριξε μακάβριο φως, μια σχετική είδηση του ραδιοφωνικού σταθμού της Ρώμης. Σύμφωνα με την είδηση αυτή στις 10 το πρωί της 29ης Δεκεμβρίου 1940, το Ιταλικό Τορπιλοβόλο ΑΝΤΑΡΕΣ αντελήφθη ίχνη Τ/Λ και αμέσως μετά είδε την ΠΡ ενός Υ/Β για λίγο έξω από τη θάλασσα τρία ναυτικά μίλια μακριά του. Το Ιταλικό σκάφος κατευθύνθηκε ταχύτατα προς το σημείο που είχε γίνει ορατό το Υ/Β, ετοιμάζοντας ταυτόχρονα 4 βόμβες βάθους ρυθμισμένες να εκραγούν σε μέγιστο βάθος. Ενώ ετοιμαζόταν για την βολή, ξαφνικά μπροστά του εμφανίστηκε πάλι το ΠΡ τμήμα του Υ/Β μέχρι τον πυργίσκο, να βγαίνει από την θάλασσα. Ακολούθησε βίαιος εμβολισμός του Υ/Β. Η αντίστροφη μέτρηση για τον ΠΡΩΤΕΑ αρχίζει. Το Τορπιλοβόλο έπαθε αρκετές ζημιές με τον εμβολισμό αλλά κατόρθωσε να ρίξει τις βόμβες του. Το Υ/Β αναδύθηκε τελείως για λίγο, αλλά με μεγάλη κλίση και αμέσως εξαφανίσθηκε κάτω από τα νερά. Μετά από λίγο εμφανίστηκαν στην επιφάνεια της θάλασσας φυσαλίδες, κηλίδες πετρελαίου και συντρίμμια. Σύμφωνα με την ανακοίνωση, από το Ιταλικό πλοίο καθαιρέθηκε βάρκα για ανεύρεση και περισυλλογή ναυαγών αλλά μόνο συντρίμμια μαζεύτηκαν.

Αυτές οι λεπτομερείς ειδήσεις έδωσαν εξήγηση στην εκκωφαντική σιωπή τόσων ημερών από το υποβρύχιο και οδήγησαν στο θλιβερό συμπέρασμα της ένδοξης απώλειάς του. Το Υ/Β ΠΡΩΤΕΥΣ Υ-3 ήταν το πρώτο που απωλέσθηκε και η απώλειά των 48 μελών του, λύπησε βαθύτατα όλο το ναυτικό και ιδιαίτερα το προσωπικό των υπολοίπων Υ/Β, αλλά ταυτόχρονα γιγάντωσε ακόμα περισσότερο το πείσμα τους για την νίκη. Ο χαμός τους συγκλόνισε την Ελληνική κοινή γνώμη, γιατί ήταν παράλληλα και η πρώτη απώλεια του Ναυτικού μας. Το πώς και κατά πόσο επηρέασε και την πνευματική ελίτ της εποχής η υπέρτατη αυτή θυσία, φανερώνει και το ποίημα «Ο ΠΡΩΤΕΥΣ» που έγραψε ο ποιητής μας Άγγελος Σικελιανός προς τιμή των ηρωικών νεκρών του.

Πρωτέας

Μετά την επιβεβαίωση της απώλειας του Υ/Β ΠΡΩΤΕΥΣ Υ-3, το Αρχηγείο Ναυτικού πρότεινε και η πολιτική ηγεσία ενέκρινε, μετά θάνατον τιμές και διακρίσεις σε όλα τα μέλη του πληρώματος. Άπαντες προήχθησαν στον επόμενο βαθμό με Βασιλικό Διάταγμα της 19ης Ιανουαρίου 1941 (ΦΕΚ 11γ/19-1-1941) και τους απονεμήθηκαν οι ακόλουθες ηθικές αμοιβές:

Στον Κυβερνήτη Πλωτάρχη Χατζηκωνσταντή Μιχαήλ Β.Ν. απονεμήθηκε το Χρυσούν Αριστείον Ανδρείας

Στους Υποπλοιάρχους Μαριδάκη Γεώργιο Β.Ν., Κονίδη Θεόδωρο Β.Ν., Τουρνά Ανδρέα Β.Ν., και στους Αρχικελευστές-ΜΗΧ Νικολαράκο Κυριάκο και Τηλεμάχο Διονύσιο, απονεμήθηκε ο Πολεμικός Σταυρός Β’ Τάξεως

Στους λοιπούς άνδρες, απονεμήθηκε ο Πολεμικός Σταυρός Γ’ Τάξεως.

Οι άνδρες του Υ/Β ΠΡΩΤΕΥΣ Υ-3, πολέμησαν ηρωικά για την πατρίδα ενάντια στον κατακτητή. Η ελευθερία απαιτεί θυσίες και δημιουργεί ήρωες στο πάνθεον της ιστορίας. Έτσι παραμένουν αθάνατοι  στην μνήμη μας όσοι θυσιάστηκαν με το Υ/Β ΠΡΩΤΕΥΣ και κοσμούν τις χρυσές ιστορικές σελίδες της Διοικήσεως των Υποβρυχίων, του Στόλου μας, του Πολεμικού Ναυτικού, των Διαποντίων Νήσων, της Ελλάδος μας.

Αυτοί οι 48 ΥΠΟΒΡΥΧΙΟΙ ΝΑΥΤΕΣ έπραξαν το καθήκον τους, πιστοί στον όρκο που δώσανε να υπερασπίζονται τις σημαίες μέχρι την τελευταία ρανίδα του αίματός τους. Και Σημαία δεν είναι μόνο το ιερό σύμβολο κάθε κράτους αλλά η ιδέα του ίδιου του κράτους. Υπερασπίζονταν λοιπόν την ίδια την ιδέα της πατρίδας, στην οποία έδωσαν, το πολυτιμότερο δώρο του θεού προς τον άνθρωπο, την ζωή τους. Τα ονόματά τους αποτυπώθηκαν σε μία από τις πάμπολλες χρυσές σελίδες της ιστορίας της Ελλάδας.

Το Πολεμικό Ναυτικό τιμής ένεκεν, έδωσε αργότερα, τα ονόματα των Αξιωματικών σε πλοία του στόλου, ονομάζοντας μία Κανονιοφόρο σε ”ΧΑΤΖΗΚΩΝΣΤΑΝΤΗΣ”, τρείς πυραυλακάτους (ΤΠΚ) σε ”Υποπλοίαρχος ΜΑΡΙΔΑΚΗΣ”, ”Υποπλοίαρχος ΚΟΝΙΔΗΣ” και ”Υποπλοίαρχος ΤΟΥΡΝΑΣ ‘’ αντίστοιχα, ενώ νωρίτερα το όνομα ΤΟΥΡΝΑΣ είχε δοθεί και σε ένα οχηματαγωγό. Ονόμασε δε και ένα από τα νεότερα Υ/Β τ. 209 (που παρελήφθη στις 23 Νοεμβρίου 1972, σε Υ/Β ΠΡΩΤΕΥΣ S 113.

Όμως θα ήταν παράλειψη να μην επισημάνω την πρωτοβουλία οκτώ κατοίκων του νησιού των Οθωνών, του βορειοδυτικότερου άκρου της ελληνικής επικράτειας και εγγυτέρου σημείου στην θέση όπου βυθίστηκε και κείται το Υ/Β ΠΡΩΤΕΥΣ Υ-3. Αυτή λοιπόν η ομάδα των οκτώ, χωρίς να έχει καμία σχέση με Υποβρύχια, αποφάσισε το 2007 να υλοποιήσει μια ιδέα και με υπομονή και επιμονή ξεπέρασε όλες τις δυσκολίες και τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν. Με συντονισμένες ενέργειες, με προσωπική εργασία, με σύμπνοια και με εμμονή στο σκοπό, έκαναν   πραγματικότητα αυτήν την ιδέα. Την ανέγερση ενός μνημείου προς τιμήν και αιώνια ανάμνηση των 48 ηρωικών νεκρών του Υ/Β ΠΡΩΤΕΥΣ Υ-3. Όμως, δεν ήταν μόνοι τους σε αυτή την πολυετή προσπάθεια. Είχαν και την οικονομική υποστήριξη, του ταμείου της εκκλησίας του νησιού, του Πολιτιστικού Συλλόγου Οθωνών και πολλών εκ των κατοίκων των Οθωνών που συνέδραμαν από το υστέρημά τους ώστε να συγκεντρωθεί το απαιτούμενο ποσό και να καλυφθούν τα έξοδα για την ολοκλήρωση του έργου. Αυτό όμως που προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση είναι ότι στην προσπάθεια αυτή συνέδραμαν οικονομικά και Οθωνίτες που ζουν στο εξωτερικό. Αναφέρομαι στον σύλλογο Οθωνιτών Αμερικής. Παράλληλα το Πολεμικό Ναυτικό συνέβαλλε στην διαμόρφωση του χώρου του μνημείου, με την παραχώρηση μιας τορπίλης και ενός τορπιλοσωλήνα. Είναι πραγματικά αξιοθαύμαστο, το πώς η πρωτοβουλία πολιτών, μπορεί και πετυχαίνει πράγματα που για το κράτος, την πολιτεία, θα ήταν πρόβλημα. Μπόρεσαν λοιπόν αυτοί οι λίγοι με την συμπαράσταση της τοπικής κοινωνίας των Οθωνών, 74 χρόνια μετά, να καλύψουν μια παράληψη του  κράτους και να κατασκευάσουν αυτό ένα μνημείο του οποίου τα αποκαλυπτήρια έγιναν τον Ιούνιο του 2015. Όπως  εκμυστηρεύτηκε ο Κύριος Αυλωνίτης Σπύρος (Απόμαχος ναυτικός και εμπνευστής της ιδέας του μνημείου), 85 ετών τότε, την βύθιση του υποβρυχίου και την απώλεια των 48 ανδρών του τους την είχε ανακοινώσει ο τότε ιερέας και δάσκαλος στο νησί των Οθωνών, επισημαίνοντας στους μικρούς μαθητές του ότι αυτοί θα είναι οι αιώνιοι φύλακες των Οθωνών. Το εννιάχρονο τότε παιδί το κράτησε μέσα του, δεν το ξέχασε ποτέ και μετά από 74 χρόνια κατάφερε να κάνει πραγματικότητα το τάμα του, την υπόσχεση στον εαυτό του, να γίνει ένα μνημείο για όλους αυτούς, τους ΑΙΩΝΙΟΥΣ ΦΡΟΥΡΟΥΣ ΤΩΝ ΟΘΩΝΩΝ.

Ημερίδα για το Υ/Β ΠΡΩΤΕΥΣ        https://www.youtube.com/watch?v=O0DCoDfhIoQ

ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΗΡΙΑ ΜΝΗΜΕΙΟΥ Υ/Β ΠΡΩΤΕΥΣ Υ-3 στο ακριτικό νησί των Οθωνών

https://www.youtube.com/watch?v=VTzfbZKsJHY