ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΥΠΟΒΡΥΧΙΩΝ

1886 ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΥΠΟΒΡΥΧΙΩΝ

Στα τέλη του 1800, η προοπτική της ανάπτυξης ενός πρακτικού υποβρύχιου σκάφους ενδιέφερε πολλά από τα Ευρωπαϊκά κράτη. Υπάρχει αναφορά ότι ο Έλληνας μηχανικός Ν.Γρυπάρης κατασκεύασε ένα πειραματικό υποβρύχιο, ονόματι «ΓΡΥΠΑΡΑ» στο 1880 και το δοκίμασε στα νερά του Φαλήρου. Δεν  υπάρχει κανένα αρχείο που να πιστοποιεί ότι κατασκεύασε ένα κανονικού μεγέθους λειτουργικό υποβρύχιο.

Το 1885, ο Αγγλικής καταγωγής George William Garrett παρήγαγε ένα σχέδιο για υποβρύχιο που να δύναται να βάλει τορπίλες το οποίο κατασκευάστηκε από τον Σουηδό κατασκευαστή πλοίων Thorsten Nordentfelt.  Στις δοκιμές για το “NORDENFELT (Ι)” όπως ονομάστηκε προσκλήθηκαν και παρευρέθηκαν  παρατηρητές του ναυτικού από πολλές Ευρωπαϊκές και Λατινο-Αμερικάνικες χώρες, αλλά δεν έμειναν εντυπωσιασμένοι. Όμως η Ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε να το αγοράσει για 9.000 Βρετανικές λίρες. Το Ελληνικό Ναυτικό το δοκίμασε στα νερά του Φαλήρου, χωρίς ικανοποιητικά αποτελέσματα. Παρέμεινε στην δύναμη του στόλου μέχρι το 1901, χωρίς να είναι επιχειρησιακό.

ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ (1912-1913)

Το Σεπτέμβριο του 1910, η Ελλάδα παραγγέλνει δύο Καταδυόμενα (όπως ονομαζόντουσαν τότε τα ΥΠΟΒΡΥΧΙΑ) στην Γαλλία. Το 1912 παραλαμβάνεται το  καταδυόμενο “ΔΕΛΦΙΝ” και το 1913 το  “ΞΙΦΙΑΣ”.

Το “ΔΕΛΦΙΝ” ήταν το πρώτο υποβρύχιο παγκοσμίως που εκτέλεσε κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων (1912-13), βολή τορπίλης μάχης υποβρυχίως στις 09/12/1912,  εναντίον του τουρκικού καταδρομικού “Μετζητιέ” κοντά στην Τένεδο η οποία ήταν ανεπιτυχής.

Το 1914 ιδρύεται ο Σταθμός Καταδυομένων ο οποίος έχει την ευθύνη διοίκησης και ελέγχου των καταδυομένων (υποβρυχίων) ο οποίος μετονομάζεται σε Ανωτέρα Διοίκηση Υποβρυχίων το 1927.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

Η Ελλάδα βρίσκεται με την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου να έχει στη δύναμη του Βασιλικού Ναυτικού έξι υποβρύχια. Τα υποβρύχια “ΚΑΤΣΩΝΗΣ (Υ-1)” και “ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ (Υ-2)” που είχαν παραγγελθεί το 1925 και τα υποβρύχια “ΠΡΩΤΕΥΣ (Υ-3)”, “ΝΗΡΕΥΣ (Υ-4)”, “ΤΡΙΤΩΝ (Υ-5)” και “ΓΛΑΥΚΟΣ (Υ-6)” που είχαν παραγγελθεί το 1927. Και τα έξι υποβρύχια ήταν Γαλλικής ναυπήγησης. Όχι τόσο η παλαιότητα της κατασκευής τους αλλά κυρίως η παρωχημένη για την εποχή τεχνολογία τους, αν και δημιουργούσε πολλαπλά προβλήματα στα πληρώματά τους, δεν στάθηκε εμπόδιο στο να αναλάβουν δράση από τις πρώτες μέρες του Ελληνοϊταλικού πολέμου.

Μία φράση του αειμνήστου Ναυάρχου Σακελλαρίου, Αρχηγού Στόλου στη περίοδο του πολέμου αποδίδει καλύτερα από κάθε άλλο σχολιασμό την κατάστασή τους: «…μόνο από το Ελληνικό Ναυτικό και από τα άξια πληρώματα τους, μπορούσαν να διατηρηθούν στην ενέργεια και να δράσουν, ενώ σε οποιοδήποτε άλλο κράτος θα ήταν εκτός υπηρεσίας…».

Και τα έξι Υ/Β είχαν επιτυχίες κατά τη δράση τους στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ηρωική τους δράση αποτυπώθηκε με χρυσά γράμματα στην ιστορία. Βυθίστηκαν όμως τέσσερα (4) υποβρύχια.

Πρώτο το Υ/Β ΠΡΩΤΕΥΣ (Υ-3) στην 3η αποστολή του και μετά από επιτυχή τορπιλική προσβολή ενός Ιταλικού οπλιταγωγού, εντοπίζεται, προσβάλλεται και βυθίζεται αύτανδρο (με όλο το πλήρωμα του, 48 άτομα) στην Αδριατική δυτικά της ελληνικής νήσου Σάσων στις 29/12/1940.

Μετά  την κατάρρευση του μετώπου, τον Απρίλιο του 1941 ο ελληνικός στόλος αποδημεί (μεταφέρεται) στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και εντάσσεται στις συμμαχικές δυνάμεις.

Δεύτερο το Υ/Β ΓΛΑΥΚΟΣ (Υ-6) με 2 αποστολές κατά τις οποίες βύθισε 2 εχθρικά πλοία, ευρισκόμενο για επισκευή στο λιμένα της Μάλτας βομβαρδίζεται κατά την διάρκεια γερμανικής αεροπορικής επιδρομής στις 27/2/1942 και στις 4/4/1942. Ήδη από το δυναμικό του έχουν απωλεσθεί 3 άτομα.

Τρίτο το Υ/Β ΤΡΙΤΩΝ (Υ-5) με 15 αποστολές, κατά τις οποίες βύθισε 6 εχθρικά πλοία, στην 15η αποστολή βυθίζεται στο στενό Καφηρεύς στις 16/11/1942, με απώλεια 21 μελών του πληρώματος και 3 επιβαινόντων. Από τα υπόλοιπα μέλη 30 αιχμαλωτίστηκαν και 2 διέφυγαν.

Τέταρτο το Υ/Β ΚΑΤΣΩΝΗΣ (Υ-1) με 7 αποστολές κατά τις οποίες βύθισε 6 εχθρικά πλοία, στην 7η αποστολή βυθίζεται βορείως της νήσου Σκιάθος, στις 14/11/1943,  με απώλεια 32 μελών του πληρώματος του. Από τα υπόλοιπα μέλη 17 αιχμαλωτίστηκαν και 3 διέφυγαν.

Το Υ/Β ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ (Υ-2) είχε 14 αποστολές κατά τις οποίες βύθισε 16 εχθρικά πλοία. Ο κυβερνήτης του, Υποπλοίαρχος Ν. Ρουσσέν σκοτώνεται κατά τις επιχειρήσεις ανακατάληψης των πλοίων από τους στασιαστές στην Αλεξάνδρεια. Μετά τον παροπλισμό του ο πυργίσκος του τοποθετήθηκε στον προαύλιο χώρο του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος στον Πειραιά.

Το Υ/Β ΝΗΡΕΥΣ (Υ-4) είχε 19 αποστολές κατά τις οποίες βύθισε 5 εχθρικά πλοία.

Στις 5/12/1942 λόγω των απωλειών των τριών ελληνικών υποβρυχίων  η βρετανική κυβέρνηση παραχωρεί στο Ελληνικό Βασιλικό Ναυτικό το πρώην ιταλικό υποβρύχιο “PERLA” που είχε καταληφθεί  από τους Βρετανούς και ονομάζεται “Υ/Β ΜΑΤΡΩΖΟΣ (Υ-7)”.  Έλαβε μέρος σε τέσσερις (4) πολεμικές περιπολίες.

Στις 13/10/1943 και μετά την απώλεια του Υ/Β ΚΑΤΣΩΝΗΣ (Υ-1), προστίθεται στο στολίσκο υποβρυχίων  επί δανεισμό από την βρετανική κυβέρνηση το  “Υ/Β ΠΙΠΙΝΟΣ (Υ-8)”, πρώην βρετανικό υποβρύχιο “HMS VELDT (P-71)”. Εκτέλεσε 7 αποστολές και βύθισε ένα εχθρικό πλοίο.

ΜΕΤΑ ΤΗ ΛΗΞΗ ΤΟΥ Β΄Π.Π.

Μετά το τέλος του Β΄ Π.Π. ο ελληνικός στολίσκος υποβρυχίων αυξάνεται με υποβρύχια υπό δανεισμό από την βρετανική κυβέρνηση.

Υ/Β ΔΕΛΦΙΝ (Y-9)  23/04/1945  Πρώην βρετανικό υποβρύχιο “HMS VENGEFUL (P-86)”.

Υ/Β ΞΙΦΙΑΣ (Υ-10)  25/07/1945 Πρώην βρετανικό υποβρύχιο  “HMS UNTIRING (P-59)”.

Υ/Β ΑΜΦΙΤΡΙΤΗ (Υ-11)  09/08/1945 Πρώην βρετανικό υποβρύχιο “HMS UPSTART (P-65)”.

Υ/Β ΤΡΙΑΙΝΑ (Υ-14)  29/05/1946 Πρώην βρετανικό υποβρύχιο “HMS VOLATILE (P-96)”.

Υ/Β ΑΡΓΟΝΑΥΤΗΣ (Υ-15)  29/05/1946 Πρώην βρετανικό υποβρύχιο “HMS VIRULENT (P-95)”.

Τα  δανεικά αυτά βρετανικά υποβρύχια επεστράφησαν σταδιακά μέχρι και τον Οκτώβριο του 1958.

ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ

Το 1957 ξεκινάει η αντικατάσταση των βρετανικών Υ/Β με υποβρύχια αμερικανικής προέλευσης. Προστίθενται στον  στόλο τα:

 Υ/Β ΠΟΣΕΙΔΩΝ (Υ-16/S-78) 10/08/1957.  Πρώην “USS LAPON (SS-260)”.

Υ/Β ΑΜΦΙΤΡΙΤΗ (Υ-17/S-09) 21/04/1958.  Πρώην “USS JACK (SS-259)”.

Υ/Β ΤΡΙΑΙΝΑ (S-86) 26/02/1965.                Πρώην  “USS SCABBARDFISH (SS-397)”.

Υ/Β ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ(S-114)26/07/1972.    Πρώην  “USS HARDHEAD (SS-365)”.

Υ/Β ΚΑΤΣΩΝΗΣ (S-115) 29/10/1973.         Πρώην “USS REMORA (SS-487)”.

ΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Το 1970 η ελληνική κυβέρνηση αποφασίζει την αγορά καινούργιων και σύγχρονης τεχνολογίας υποβρυχίων και στρέφει το ενδιαφέρον της ξανά στην Ευρώπη. Παραγγέλνει τα Υ/Β τύπου 209 από την τότε Δ. Γερμανία. Το Υ/Β ΓΛΑΥΚΟΣ, το πρώτα αυτού του τύπου, ήταν την εποχή εκείνη το πλέον σύγχρονο συμβατικής πρόωσης υποβρύχιο.

Υ/Β τύπου  209/1100   Υ/Β τύπου  209/1200
Υ/Β ΓΛΑΥΚΟΣ (S-110) 06/09/1971   Υ/Β ΠΟΣΕΙΔΩΝ (S-116) 21/03/1979
Υ/Β ΝΗΡΕΥΣ   (S-111) 10/02/1972   Υ/Β ΑΜΦΙΤΡΙΤΗ (S-117) 03/07/1979
Υ/Β ΤΡΙΤΩΝ    (S-112) 08/08/1972   Υ/Β ΩΚΕΑΝΟΣ (S-118) 15/11/1979
Υ/Β ΠΡΩΤΕΥΣ (S-113) 23/11/1972   Υ/Β ΠΟΝΤΟΣ (S-119) 18/04/1980

Αξιοσημείωτο είναι ότι για το τελευταίο Υ/Β, μέρος της δαπάνης αγοράς, κατέβαλαν οι Έλληνες Πόντιοι και προς τιμήν τους έλαβε το όνομα “ΠΟΝΤΟΣ “.

Τα τέσσερα Υ/Β τύπου 209/1100 εκσυγχρονίζονται με το πρόγραμμα  NEPTUNE Ι” από το 1991-2000, έχοντας τη δυνατότητα βολής υποβρυχίου Κ/Β HARPOON.

Το “Υ/Β ΩΚΕΑΝΟΣ (S-118)” εκσυγχρονίζεται στα ελληνικά ναυπηγεία Σκαραμαγκά (ΕΝΑΕ) με το πρόγραμμα  NEPTUNE ΙΙ” από το 2004-2014, έχοντας τη δυνατότητα βολής υποβρυχίου Κ/Β HARPOON και προσθήκη συστήματος αναερόβιας πρόωσης (ΑΙΡ).

ΕΙΣΟΔΟΣ ΣΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ

Η Ελλάδα πάλι πρωτοπορεί και θα είναι η πρώτη που θα παραλάβει υποβρύχιο  τύπου 214, ο οποίος επιπρόσθετα με την αναερόβια πρόωση (ΑΙΡ) , θα χρησιμοποιήσει κύτταρα καυσίμων αντί για μηχανές diesel για να επαναφορτίζει μπαταρίες εν κινήσει (αν και θα είναι ακόμα εξοπλισμένο με μηχανές diesel). Η ελληνική κυβέρνηση θα παραγγείλει 4 υποβρύχια τύπου 214.

Το πρώτο υποβρύχιο κατασκευάζεται στο Κίελο της Γερμανίας όπως και τα προηγούμενα τύπου 209 ενώ τα επόμενα 3 ναυπηγούνται στα ελληνικά ναυπηγεία Σκαραμαγκά (ΕΝΑΕ).

Υ/Β τύπου 214
Υ/Β ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ (S-120) 14/04/2014
Υ/Β ΠΙΠΙΝΟΣ (S-121) 14/04/2014
Υ/Β ΜΑΤΡΩΖΟΣ (S-122) 14/04/2014
Υ/Β ΚΑΤΣΩΝΗΣ (S-123) 14/04/2014